เศรษฐกิจไทยเสี่ยงเติบโตต่ำถึงปี 2560 แนะใช้จุดแข็งหนี้ภาครัฐต่ำสวมบทบาทนำเอกชน
นายอมรเทพ จาวะลา ผู้อำนวยการอาวุโส สำนักวิจัย ธนาคาร ซีไอเอ็มบี ไทย เปิดเผยว่า เศรษฐกิจไทยมีความเสี่ยงเติบโตช้าเป็นรูปตัว L ที่ฐานอาจลากไปถึงปีหน้า ด้วยอัตราการเติบโตทางเศรษฐกิจที่ยังต่ำกว่า 3%
ประเด็นที่น่าห่วงคือ การลงทุน เพราะนักลงทุนกำลังเผชิญปัญหา “ขาดดุลความเชื่อมั่น” เนื่องจากไม่มั่นใจในศักยภาพการเติบโตของเศรษฐกิจไทยหลังโตต่ำมาหลายปี การส่งออกติดลบต่อเนื่อง รวมถึงการรอความชัดเจนของการเลือกตั้งในอนาคต ขณะที่มาตรการกระตุ้นการลงทุนยังดูเป็นเรื่องไกลตัวมากกว่าที่จะเห็นผลในเร็ววัน
หากพิจารณาการลงทุนภาครัฐ พบว่าโครงการขนาดใหญ่ล่าช้ากว่าคาด ขณะที่โครงการใหม่ในปีนี้คาดว่ามีเพียงโครงการพัฒนาท่าอากาศยานสุวรรณภูมิ เฟส 2, มอเตอร์เวย์สายพัทยา-มาบตาพุด, รถไฟทางคู่ ชุมทางจิระ-ขอนแก่น และ รถไฟฟ้าสายสีส้ม แต่เม็ดเงินเข้าสู่ระบบไม่น่าเกินสามหมื่นล้านบาท
ขณะที่เขตเศรษฐกิจพิเศษนั้นไม่ได้รับความสนใจจากเอกชนเท่าที่ควร แม้ธุรกิจจะได้สิทธิพิเศษทางภาษี แต่ในช่วงที่ผ่านมามีผู้สนใจน้อยมาก เพียง 11 โครงการ เม็ดเงินลงทุน 1.26 พันล้านบาท อุปสรรคมาจากราคาที่ดินพุ่งสูงและ ไทยถูกตัดสิทธิ GSP อีกทั้งค่าแรงในไทยสูงกว่าเพื่อนบ้าน และทำเลที่อยู่ไกลท่าเรือจะมีต้นทุนขนส่งสูง ปัจจัยเหล่านี้ส่งผลให้นักลงทุนตัดสินใจไปลงทุนประเทศเพื่อนบ้านแทน
มาตรการเร่งรัดการลงทุนสำหรับนักลงทุนที่ได้รับบัตรส่งเสริมการลงทุนจากบีโอไอนั้น เอกชนขนาดใหญ่จะเลือกลงทุนในส่วนที่เล็งเห็นศักยภาพหรือชดเชยเครื่องจักรเดิม แต่อาจมีบางส่วนที่รอดูแนวโน้มและความชัดเจนต่อไปถึงปีหน้า ส่วนนโยบายเขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษในรูปแบบคลัสเตอร์ แม้เป็นนโยบายที่ดีและหวังให้ไทยก้าวขึ้นสู่ห่วงโซ่อุปทานที่สูงขึ้น มีมูลค่าเพิ่มมากขึ้น แต่ภาคเอกชนไทยต้องมีการเตรียมความพร้อมต่อความท้าทาย เช่น การพัฒนาทักษะแรงงาน เพิ่มองค์ความรู้ เช่น การวิจัยและพัฒนาในเรื่องต่าง ๆ และหวังให้รัฐดึงเงินลงทุนตรงเข้ามาช่วย
“รัฐบาลต้องสร้างความเชื่อมั่นอย่างต่อเนื่อง เช่น สร้างความชัดเจนด้านทางการเมืองในอนาคตหลังมีประชามติ รัฐธรรมนูญ และเลือกตั้ง อีกทั้งต้องเร่งการลงทุนโครงการขนาดใหญ่ และความต่อเนื่องของนโยบาย นอกจากนี้รัฐบาลควรปรับโครงสร้างการผลิต เพื่อดึงดูด FDI ที่ไทยสามารถได้ประโยชน์ในการพัฒนา SME เข้าเป็นห่วงโซ่อุปทาน และเร่ง PPP ที่รัฐต้องแสดงบทบาทนำ แม้แต่จะปรับบทบาทรัฐวิสาหกิจให้ก้าวหน้าขึ้น จุดที่เป็นข้อดีคือ หนี้ภาครัฐนับว่ายังต่ำ สามารถใช้นโยบายการคลังนำนโยบายการเงิน กระตุ้นการลงทุนได้ โดยรัฐปรับบทบาทเชิงรุกนำเอกชนในสภาวะที่เอกชนยังไม่ลงมือทำ และวางแนวทางสร้างความยั่งยืนทางการคลัง ไม่เป็นภาระคนรุ่นหลังได้” นายอมรเทพ กล่าว
นายอมรเทพ เสนอว่ารัฐบาลควรออกมาตรการกระตุ้นการบริโภคโดยเน้นไปที่คนชั้นกลางถึงบน เนื่องจากโครงสร้างครัวเรือนไทยเป็นรูปปิรามิด กล่าวคือ คนระดับฐานรากมีปัญหาหนัก มาตรการกระตุ้นต่างๆ ทำได้เพียงประคับประครองตัว การแก้ปัญหาคือต้องเร่งสร้างรายได้นอกภาคเกษตร หาตลาด แหล่งเงินทุน ส่วนคนระดับบนไม่ได้รับผลกระทบจากปัญหาเศรษฐกิจมากนัก ขณะที่คนชั้นกลางแม้รายได้ยังมั่นคง แต่ความเชื่อมั่นลดลงและการใช้จ่ายเริ่มลดลง ดังนั้น รัฐควรมากระตุ้นการใช้จ่ายจากคนกลุ่มนี้ โดยเฉพาะตลาดที่อยู่อาศัย ยังเติบโตในระดับบน และเป็นหนี้ที่มีคุณภาพดี เพราะถ้าไม่กระตุ้น คนระดับกลางจะค่อยๆขยับลงมากลุ่มฐานราก ปัญหาจะยิ่งซึม การบริโภคของไทยที่โตช้าเพราะเหตุนี้ ประเด็นที่ต้องระวังคือ ผลกระทบด้านความมั่งคั่งของคน
(Wealth Effect) ขณะนี้ราคาหุ้นไม่ได้ปรับตัวลง ราคาบ้านยังสูง รายได้การส่งออกยังไม่ได้หดตัวแรง แต่ถ้าลงแรงเมื่อไหร่ คนสองกลุ่มนี้จะกระทบได้“ที่ครัวเรือนไทยมีปัญหาหนี้สูง รายได้ภาคเกษตรตกต่ำ และความเชื่อมั่นลดลง การกระตุ้นให้ใช้จ่ายเกินตัว
อาจส่งผลให้เป็นเพียงการยืมการบริโภคในอนาคตมาใช้ในปัจจุบัน เมื่อแรงกระตุ้นหมด การบริโภคอาจลดลงได้หลังเร่งขึ้นก่อนหน้า เป็นเพียงระยะสั้น ควรหาทางออกด้วยการสร้างรายได้นอกภาคเกษตร” นายอมรเทพ กล่าว
สำหรับการส่งออกนั้นหดตัวแรงในทุกประเทศ จากปัจจัย 1. เศรษฐกิจโลกชะลอ โดยสหรัฐฯอาจเติบโตได้เพียง 2.2% ญี่ปุ่นและยุโรปอาจโตได้ราว 1% และตลาดเกิดใหม่รวมทั้งอาเซียนโตช้าลง 2. เศรษฐกิจจีน ที่แม้จะเติบโตได้ราว 6.3% แต่จีนปรับโครงสร้างการผลิต ที่ลดการนำเข้า เน้นภาคบริการ ลดสัดส่วนภาคการผลิต นำเข้าลดลง ใช้ของที่ผลิตในประเทศมากขึ้น 3. ราคาสินค้าโภคภัณฑ์ลดลง ราคาน้ำมันลดลง คาดราคาน้ำมันเฉลี่ย 35 ดอลลาร์ต่อบาร์เรลปีนี้ จากการที่อิหร่านยังคงเพิ่มกำลังการผลิต ขณะที่ไทยมีสัดส่วนการส่งออกสินค้าเกษตร น้ำมันและ ปิโตรเคมี ราว 20% (ปี 2015 หดตัวราว 17% เทียบการส่งออกทั้งหมดที่หดตัวราว 5.6%) และ 4. ไทยขาดการลงทุนผลิตสินค้าใหม่ๆมานาน ผลิตสินค้ามูลค่าเพิ่มไม่สูง ขณะที่การค้าโลกต้องการเทคโนโลยี หากไทยไม่ปรับตัว อาจทำให้เราจะอยู่ห่างห่วงโซ่อุปทานโลก
การส่งออกหดตัว แต่การนำเข้าหดตัวแรงกว่า ส่งผลให้ไทยเกินดุลการค้ามาก อีกทั้งมีรายได้จากการท่องเที่ยวเพิ่มขึ้นจึงเกินดุลบัญชีเดินสะพัดมาก แต่เป็นการเกินดุลบัญชีเดินสะพัดแบบไม่ปกติ สำหรับการท่องเที่ยวนั้น คาดว่าจำนวนนักท่องเที่ยวจะเติบโตขึ้น 10% สู่ระดับ 33 ล้านคน แต่การใช้จ่ายอาจไม่ได้เพิ่มขึ้นมาก อัตราการเข้าพักขยับขึ้นไม่สูง ขณะที่ราคาห้องพักยังต่ำ
ด้านตลาดการเงิน สภาพคล่องในประเทศมีมาก เศรษฐกิจเกิดภาวะ ‘ออมมากเกินไป’ (over-saving) ‘ลงทุนน้อยไป’ (under-investment) หากจะลดดอกเบี้ยลงต่อก็อาจจะช่วยได้ไม่มาก คนยิ่งออมเงินเพราะความไม่แน่นอนสูง ออมเพื่อเก็บไว้ใช้อนาคต และอาจส่งผลให้เกิดพฤติกรรม search for yield หรือการวิ่งเข้าหาผลตอบแทนสูงมากเกินไป ซึ่งนำไปสู่ภาวะฟองสบู่ได้
ด้านค่าเงินบาทนั้นมีทิศทางที่อ่อนค่า มองเงินไหลเข้าในช่วงไตรมาสแรกเป็นเพียงชั่วคราว หลังนักลงทุนต่างชาติคาดเฟดไม่รีบขึ้นดอกเบี้ย จึงมาหาผลตอบแทนสูงในตลาดเกิดใหม่ เงินไหลเข้าตลาดทุน ต่างชาติซื้อสุทธิพันธบัตรไทยเกือบสองแสนล้านบาท โดยมากเข้าพันธบัตรระยะสั้น ส่งผลให้ค่าเงินบาทแข็งค่าในช่วงไตรมาสแรกราว 2.2% เทียบดอลลาร์สหรัฐฯ จากปลายปีก่อนแต่ก็ยังนับว่าแข็งค่าน้อยกว่าประเทศเพื่อนบ้าน อย่างไรก็ดี สำนักวิจัยฯมองว่าค่าเงินบาทจะอ่อนค่าในไตรมาส 2 จากสงครามค่าเงินที่ยังมีอยู่ และมีแรงกดดันให้ลดดอกเบี้ยเพื่อให้บาทอ่อน และเชื่อว่าเฟดพร้อมขึ้นดอกเบี้ยช่วงปลายปี ซึ่งระหว่างนี้ให้จับตาการผ่อนคลายทางการเงินของจีน ที่อาจกระทบความผันผวนทางการเงินกับไทยได้ ขณะที่ธปท. ยังคงผ่อนคลายมาตรการทุนเคลื่อนย้าย
นายอมรเทพ กล่าวว่า เศรษฐกิจไทยน่าจะฟื้นอย่างแข็งแกร่ง หลังมีความชัดเจนจากเศรษฐกิจโลกและความเชื่อมั่นในประเทศฟื้น แนะนำให้เอกชนรักษาสภาพคล่องของตัวเองและทยอยลงทุนเมื่อเห็นจังหวะ เพราะดอกเบี้ยต่ำเช่นนี้อาจอยู่ไม่นาน
